Recensie van Paradijs om de Hoek voor Zinweb en PKN bladen

De eerste recensie van Paradijs om de Hoek is binnen! Deze staat op Zinweb en in meerdere PKN Bladen.

PARADIJS OM DE HOEK

Roman van Peter ter Velde

Paradijs om de hoek is een roman, gebaseerd op het bekende Bijbelverhaal over de verloren zoon. Onder deze titel is het tenminste bekend, beter is de titel
‘vader met twee zonen’. Over hen gaat het verhaal. Maar ook over meer. Op de ‘terugkeerets’ van Rembrandt ‘ staat een scène uitgebeeld: de uitgemergelde zoon, net teruggekeerd. De vader ontfermt zich over hem. Een knecht staat al klaar met schoenen en een mantel. En nauwelijks zichtbaar, maar wel aanwezig, is de moeder.
In het boek van ter Velde speelt de moeder ook een opvallende en uiteindelijk verrassende rol. Dat is een groot verschil met de Bijbelse versie. Maar dat is het fijne van een roman schrijven: je kunt als schrijver variëren en vérder denken bij zo’n oude gelijkenis. Het is bovendien de gave van de schrijver om zo’n verhaal zo treffend en met eigen levenservaringen te actualiseren. Of zou dat de kracht van de Bijbelse verhalen zijn: metaforisch, rijk aan beeldtaal, psychologisch, dramatisch, voer voor elke tijd?

De roman van Ter Velde speelt zich af in een orthodox milieu met in de hoofdrol vader, moeder en twee zonen. Ter Velde’s eerste boek ‘De vader en de zoon’ (‘uitgeverij Conserve november 2011) ging al over de onvrede in een christelijk gezin (vader Feike is een bekende evangelist) en zijn nieuwste boek heeft ook alles te maken met het wel en wee van een streng godsdienstig gezin in de jaren 70/80. Weer gaat het over een vader en een zoon, maar nu komt er dus nog een andere zoon en een moeder bij – om die vier draait het. En het bekende Bijbelverhaal komt overal om de hoek kijken.

Het levensverhaal van elk van de gezinsleden is er een van aantrekken en loslaten, weggaan en terugkomen. Figuurlijk door los te komen van kerk of geloof en het ook weer terug te vinden. Letterlijk door weg te gaan en je ouderlijk huis weer op te zoeken. Vader en moeder en beide zonen maken die processen mee. Nou, niet allemaal, een is heel standvastig en voor eeuwig dezelfde: de oudste zoon. Ik krijg met hem te doen binnen dat gezin met zoekende mensen. Hij zoekt niets. Hij woont. Zit in een harnas van traditie en gewoonte. De anderen zijn continu in beweging, echt niet alleen de jongste zoon, maar – en dat maakt dit boek zo leuk – ook de vader en de moeder zijn in een grote zoektocht betrokken naar wat (godsdienstig) leven is, wie zij zelf zijn. En uiteindelijk kunnen ze elkaar ook helpen.

Deze grote vraag staat centraal in dit boek: wie mag ik zijn als zoon, man, vrouw? Kan en mag ik mij ontwikkelen volgens eigen verworven inzichten, of moet ik mij aanpassen? In dit geval aan het geloof van de vader, de predikant, de kerk. Soms moet je jezelf aanpassen om de lieve vrede, zoals de moeder. Ook wel griezelig trouwens, want ze buigt voor de religieuze dominantie van haar man waardoor ze in een soort radicaliseringproces komt. Een actueel thema deze dagen. Maar uiteindelijk zal ook zij een ‘coming out’ meemaken waar je blij van wordt. De vader maakt in het boek twee ‘bekeringen’ mee die bepalend zijn voor het gezin. Via een broer komt hij in die laatste bekering tot zichzelf en ontstaat er ruimte.

Peter ter Velde, zelf losgekomen uit een streng christelijk klimaat, heeft een boodschap in dit boek: durf je eigen weg te gaan, stap uit opgelegde formats of denkpatronen . Wees jezelf broeder! Zuster! Ter Velde voelt het zelf als een bevrijding, zei hij in een radiogesprek. Die ervaring gebruikt hij om de jongste zoon te beschrijven. Maar ook zeker de moeder krijgt er wat van mee en ook uiteindelijk de vader. Geloof wat je wilt, maar leg het niet op aan anderen. Ter Velde’s eigen levensweg komt terug in zijn romanfiguren.

Ik eindigde ooit een preek over de verloren zoon met de opmerking dat het Bijbelse verhaal niet af is. Er wordt feest gevierd omdat de jongste zoon terug is, maar de oudste wil er niet bij zijn. Nukkig om zoveel aandacht voor de jongste die al zijn geld besteed heeft aan wereldse zaken. De gelijkenis lijkt dit te weten: het feest is pas compleet als beide zoons meedoen. Zo lang één van de twee ontbreekt kan het feest niet compleet zijn. De lezer mag zelf ontdekken of dit gezamenlijke feest zal plaatsvinden.

Als lezer heb ik genoten van dit boek. Als theoloog ook. Ik was wel weer aangedaan door het feit dat godsdienst zoveel kapot kan maken en mensen kan frustreren. Het is zo intens jammer dat geloven zo vaak gepaard gaat met angst en schuld. De roman zit er vol mee. En vooral met die eeuwige onzekerheid of je ooit die hemel haalt. En dat dit leven hier een tranendal is. Ik preek graag over het paradijs, maar dan inderdaad als ‘Paradijs om de hoek’.

Jos van Oord

Peter ter Velde, Paradijs om de hoek € 19,99 Conserve uitgeverij